با مطالعه این متن به موارد زیر آشنا خواهید شد:
۱- آشنایی با مفهوم سیستم ،ترکیب و نحو عملکرد و طبقه بندی و خواص سیستمها
۲- آشنایی با نظریه عمومی سیستمها
۳- آشنایی با نگرش سیستمی
سیستم چیست ؟
سیستم مجموعه ای است که از اجزاءبه هم وابسته که وابستگی حاکم بر اجزای خود کلیت جدید را احراز کرده و از نظم و سازمان خاصی پیروی می نماید و در جهت تحقق هدف معینی که دلیل وجودی آن است فعالیت می کند.
سه خصلت اساسی سیستم ها
مفهوم کلیت، روابط متقابل بین اجزاء، وجود هدف
اجزاءچهار گانه سیستم
۱- درونداد(input) : آنچه بنحوی وارد سیستم می شود و سبب تحرک سیستم می شود
۲- فرایند تبدیل(process) :جریان تغییر و تبدیل آنچه وارد سیستم می شود
۳- برونداد(output) : آنچه از تغییر و تبدیل از سیستم (به شکل کالایا خدمات )خارج می شود
۴- بازخورد (feed back) : فرایندی دورانی که قسمتی از ستاده به عنوان اطلاعات به درونداد پس خورانده می شود.
محیط سیستم
هر سیستم در محیطی قرار دارد . محیط سیستم شامل کلیه متغیرهایی است که می تواند در وضع سیستم مؤثر باشند و یا از سیستم تأثیر پذیرند عوامل محیطی در بر گیرنده عواملی همچون عوامل طبیعی ،فرهنگی ایدئولوژی ،اجتماعی ،سیاسی ،اقتصادی و غیره هستند.
طبقه بندی سیستم ها
سیستم های اصلی و فرعی
سیستم های اصلی : که در بر گیرنده مجموعه ای از سیستم ها فرعی می باشد
سیستم های فرعی : که جزئی از یک سیستم بزرگتر بوده و جهت تحقق هدفهای سیستم اصلی فعالیت می کند.
سیستم ها باز و بسته
سیستم بسته : سیستمی ساده است که با محیط خود ارتباط برقرار نمی کند و در بر خورد با محیط سازمان خود را از دست می دهد.
سیستم باز : سیستمی است که با محیط خود در ارتباط است.
آنتروپی
در هر سیستم عواملی وجود دارند که بر خلاف جهت نظم سیستم عمل می کنند و مختل کننده انتظام سیستم هستند این عوامل را آنتروپی می نامند.
انواع آنتروپی را می توان به صورت زیر طبقه بندی نمود:
۱- آنتروپی مثبت : عملکردش در خلاف جهت نظم سیستم است
۲- آنتروپی منفی : عملکرش خلاف جهت آنتروپی مثبت است و برای ایجاد تغییرات تعدیلاتی در جهت اصلاح انحرافات به منظور بقاء سیستم در محیط عمل می کند.
خواص سیستم های باز
۱- کلیت و جامعیت وجودی
سیستم در کلیت وجودی خود خواصی را ظاهر می سازد که در اجزاء تشکیل دهنده آن به تنهایی وجود ندارد . این کلیت نتیجه ارتباط اجزاء با یکدیگر و نحوه ترکیب اجزاء و سازمان یافتن آنها نیز کلیت سیستم را بوجود می آورد.
۲- سلسله مراتب
در سیستم ها نوعی سلسله مراتب از نظر ساختاری ،عملکرد و رفتاری وجود دارد . در هر سیستم عناصری وجود دارد که به نوبه خود عناصر کوچکتری هستند که ساخت و عملکرد ساده تری دارند
۳- همبستگی بین اجزاء
از دیدگاه بولدینگ سیستم ها از ساده به پیچیده به نه مرتبه تقسیم بندی می شوند
سطح اول : ایستا یا بافتها و چارچوب وجودی
سطح دوم :دینامیک ساده
سطح سوم : سایبرنتیک
سطح چهارم : سطح یاخته یا سیستم های باز
سطح پنجم : نباتات یا ارگانیسم ها
سطح ششم : سطح حیوان
سطح هفتم : سطح انسان
سطح هشتم : سیستم های اجتماعی
سطح نهم : سیستم های نمادین یا استعلایی
هر جزءدر سیستم به نحوی با سایر اجزاءمرتبط است و به علت وجود این همبستگی چنانچه در جزئی خللی وارد شود ،سایر اجزاءنیز از آن خلل متأثر می شوند.
۴- تناسب بین اجزاء نگهداری
بین اجزاءسیستم تناسب، سنخیت وکمال متقابل موجود است و وجود تناسب سبب حفظ هویت و کلیت سیستم می شود.
۵- گردش دایره وار
فرایند درونداد ،تبدیل و برونداد جریانی مستمر و مداوم است . به این معنی که با صدور برونداد ،سیستم بار دیگر آماده کسب نیرو و تجدید فعالیت گردیده و این جریان به شکل گردشی دایره وار ادامه می یابد.
۶- خاصیت تولید مثل
سیستم ها گرایش به جاودانه سازی خود دارند و تا جایی که امکان داشته باشد به حیات خویش ادامه می دهند و چنانچه در کار سیستم نقصی پدید آید دررفع آن می کوشند و برای ادامه حیات تلاش می کنند ، در غیر این صورت از طریق تولید مثل وجود خود را در دیگری ادامه می دهند.
۷- همپایانی
همپایانی بدین معنی است که سیستم می تواند از راهها ومسیرهای متفاوتی به هدف واحدی برسد.
۸- گرایش به فنا
در درون سیستمها عواملی بوجود می آیند که سیستمها از جهت اصلی آن منحرف می سازند و به سمت عدم تعادل سوق می دهند. این عوامل را آنتروپی می خوانند.
۹- گرایش به تکامل
منظوراز تکامل از پیچیدگی سا خت و تنوع خواص است و چنانچه ساختار سیستم پیچیده تر شود و در اثر آن پیچیدگی ،عملکردهای متنوعتری از سیستم به ظهور رسد و خواص بیشتری ارائه شود سیستم متکامل تر شده است.
۱۰- گرایش به تعادل یا خود
این خصیصه که به هوموستاسیس معروف است بیانگر تلاش سیستم در حفظ متغیرهای ضروری خود در محدودهای معین به منظور ادامه حیات سیستم می باشد.
نظریه عمومی سیستم ها
این نظریه توسط برتالانفی ارائه گردید و بر اساس این نظریه یک ارگانیسم ،صرفاًمجموع عناصر جداگانه ای نبوده بلکه سیستمی است که دارای نظام و کلیت می باشد که مرتباًدر حال تغییر و تبدیل است به اعتقاد وی ارگانیزم را نمی توان با شیوه تفکر و روشهای معمول در مکتب مکانیسمی شناخت و باید طرز تفکر نوینی را برای شناخت موجودات ارگانیک ابداع کرد این نظر برتالانفی به نظریه عمومی سیستم ها شهرت یافت.
نگرش سیستمی
این نگرش چارچوبی منطقی و علمی ارائه می دهد که چند بعدی بوده و چارچوبی برای در نظر گرفتن عوامل محیطی ،داخلی و خارجی سیستم به عنوان یک کل متشکل ارائه می دهد .و به پدیده های اطراف بصورت یک کل به هم پیوسته می نگرد .
